Παροχές

Πάνω σε μια μεγάλη στρογγυλή πέτρα, με επίπεδη πελεκητή επιφάνεια (τοποθετημένη οριζόντια) την οποία ονόμαζαν αλώνι ή κόθρο, κυλούσαν (επάνω της) άλλες δύο στρογγυλές πέτρες, οι οποίες συγκρατούντο από έναν κοινό άξονα, όπως οι τροχοί ενός οχήματος. Τις δύο πέτρες, τις περιέστρεφε ένα μουλάρι, τραβώντας τες από έναν άξονα που προεξείχε γι’ αυτό το σκοπό. Ανάμεσα σε αυτές τις στρογγυλές πέτρες (μία οριζόντια και διο κάθετες) έπεφτε και συνθλίβονταν ο ελαιόκαρπος, αφού πρώτα πλενόταν, σε μια μικρή στέρνα, για να φύγουν όλες οι βρωμιές. Οι παραπάνω «μυλόπετρες» , μετά από περιστροφή 45 περίπου λεπτών, ολοκλήρωναν το «άλεσμα» 150 με 200 κιλών περίπου ελαιόκαρπου και παρήγαγαν έναν πολτό, το λεγόμενο χαμούρι.

Στη συνέχεια οι εργάτες τοποθετούσαν το χαμούρι, μέσα σε τρίχινα στρογγυλά τσουβάλια, τους λεγόμενους ντορβάδες, ή μουτάφια, ή τσιόλια, τα οποία στοίβαζαν το ένα πάνω στον άλλο και τα τοποθετούσαν κάτω από το μεταλλικό πιεστήριο – κοχλία – ή αλλιώς μέγγενη. Περιστρέφοντας με τα χέρια τον μεταλλικό κοχλία, αυτός πίεζε τα τσιόλια, κι ύστερα άρχιζε να ρέει προς τη βάση του κοχλία, μίγμα νερού και ελαιόλαδου. Για την διευκόλυνση της εκροής και της αποδοτικότητας του στυψίματος, οι εργάτες έριχναν επάνω στα τρίχινα υφάσματα καυτό νερό από ένα καζάνι, ή μπότσι αλλιώς, που έκαιγε συνεχώς γεμάτο νερό, μέσα στο χώρο του ελαιοτριβείου. Το παραπάνω μίγμα, αποτελούμενο από καυτό νερό, διάφορες ακαθαρσίες και λάδι, έπεφτε σε μια πέτρινη, κι αργότερα, σιδερένια γούρνα που βρισκόταν στο κάτω μέρος του μεταλλικού πιεστηρίου, το λιμπί ή λίμπα. Μέσα σε αυτό το δοχείο, το λάδι παρέμενε στη επιφάνεια και οι υπόλοιπες ουσίες στο κάτω μέρος της λίμπας.

Η τελευταία φάση της εξαγωγής, ήταν ο διαχωρισμός του ελαιολάδου. Αυτός γινόταν με μια μεγάλη κουτάλα, με την οποία ο υπάλληλος αφαιρούσε το λάδι από το επάνω μέρος της λίμπας. Οι πρώτες κουταλιές που ήταν και οι πιο καθαρές, λέγονταν δάκρυ και ρίχνονταν σε ξεχωριστό δοχείο, τις οποίες φυλούσαν για γιατρικό. Οι υπόλοιπες, έπεφταν σε δερμάτινους ασκούς (παλαιότερα) τα λεγόμενα τουλούμια, ή σε μεταλλικούς τενεκέδες για μεταφορά και αποθήκευση στα υπόγεια των σπιτιών. Το υπόλοιπο υλικό που παρέμενε από την παραγωγή της σύνθλιψης του ελαιοκάρπου, ήταν το λιοκόκκι, το οποίο αποτελούσε την καλύτερη τροφή για τα ζώα, κυρίως για τα χοιρινά, αλλά και για λίπανση των χωραφιών.